Pewnie myśląc o szlachcie, większość ma przed oczami obraz szlachcica wykreowany przez Adama Mickiewicza w „Panu Tadeuszu”. Słusznie, dzieło wieszcza dostarcza bowiem dużej ilości rzetelnych informacji na temat historycznego obrazu szlachty i ich obyczajów. W XVII stuleciu ostatecznie ustalił się narodowy polski. Z czasem z funkcji odzieży codziennej zmienił funkcję na odświętną.
Stroje szlacheckie i ich elementy
W formie z XVIII wieku Męski strój szlachecki składał się z kontusza przepasanego haftowanym pasem, na żupan zakładany był ozdobny kontusz, czyli potocznie mówiąc płaszcza o rozciętych rękawach. Całość stroju uzupełniały spodnie z ciemnego materiału oraz buty z wysoką cholewką. Do stroju szlacheckiego noszono nakrycie głowy zwane kołpakiem lub konfederatkę obszyte futrem oraz noszenie przypiętego doń pióra lub kilku. Zależnie od okazji, przy pasie noszono szablę na skórzanym pasie. Damski strój szlachecki wzorowany był na męskim, nakrycie głowy było bardzo zbliżone, kontusik dopasowany do figury obszywano futrem, pod nim noszono ozdobną suknię z warstwami halek oraz skórzane trzewiki. Stroje szlacheckie noszono w różnych kolorach, brązach, czerwieniach, żółciach. Całość stroju uzupełniała biżuteria, kosztowne brosze i pióra. Stroje wykonywano z adamaszku, atłasu, lepszych gatunków sukna oraz aksamitu. Do wykonania bardziej wyjściowych i modnych europejsko strojów często używano tkanin jedwabnych i bawełnianych, które były droższe, ponieważ importowane z innych części Europy. W latach 70-tych XVIII wieku modne zaczęły być gorsety, które noszono do wyjściowych sukni, by uwydatnić talię i podnieść linię biustu. Pod suknie natomiast zakładano stelaże z fiszbinu, by odpowiednio poszerzyć i wymodelować suknię. Wszystkie te modowe upiększenia strojów szlacheckich przychodziły do Polski z Francji, która już wtedy była uznawana jako kraj dyktujący styl reszcie Europy. Do dodatków, które z czasem stały się nieodłącznym elementem salonowego ubioru szlachty XVIII i XIX wieku można dodać kornety, mitynki. Kornety były zdobnymi nakryciami głowy, zbliżone do czepców jednak bardziej ozdobne. Mitynki natomiast były formą rękawiczek ukróconych o palce. Jakość wykonania stroju oraz użyte materiały, zdobienia świadczyły o zamożności i pozycji społecznej zajmowanej wśród szlachty.
Aktualnie stroje szlacheckie wykorzystywane są głównie do rekonstrukcji, funkcjonują również specjalistyczne sklepy oraz wypożyczalnie strojów historycznych. Prowadzone są przez pasjonatów i wyglądają o bardziej wytwornie niż w czasach ich codziennego użytkowania z uwagi na o wiele większe możliwości rzemieślnicze niż wtedy kiedy produkowano je jedynie z dostępnych materiałów. Uwspółcześnione elementy strojów szlacheckich używane są do dzisiaj, na przykład nakrycia głowy wzorowane na szlacheckich czy też gorsety.
